T C. Anayasa Mahkemesi
T C. Anayasa Mahkemesi
Kanun önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlıtutulacağı anlamına gelmez. Durumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya datopluluklar için değişik kuralları ve uygulamaları gerektirebilir. Aynıhukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar farklı kurallara bağlı tutulursaAnayasa’da öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez. (3) Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olanyurt içi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı, 9 uncu ve 9/A maddelerikapsamındaki içeriklere yönelik olarak kişiler tarafından yapılacakbaşvurulara, başvurudan itibaren en geç kırk sekiz saat içinde olumlu ya daolumsuz cevap vermekle yükümlüdür. Olumsuz cevaplar gerekçeli olarak verilir. Özellikle böyle bir Kanun hükmü sosyal ağ sağlayıcıları üzerindebir baskı kurarak içerik değerlendirmelerini etkileyebilecek ve sansüruygulamalarına sebebiyet verebilecektir. Bu halde ise Anayasa’nın 22.maddesinde yer alan “Haberleşme hürriyeti”nin, 26.
Belirsizliği ve asgari güvenceleri önleyen düzenleme yapılmasızorunluluğu hukuk devleti ilkesinin hukuki belirlilik, öngörülebilirlik vehukuki güvenlik unsurları yönünden de geçerlidir. Öte yandan Anayasa’nın 125/3.maddesinde idari işlemlere karşı açılacak davalarda sürenin yazılı bildirimtarihinden itibaren başlayacağı belirtilmektedir. Buna karşın incelenen kuralile 3. Fıkraya atıfla birlikte tebliğin hangi yöntemle yapılacağı hususunda birbelirsizlik bulunmaktadır. Bu nedenle kuralın iptal edilerek Anayasal ilkelereuygun şekilde yeniden düzenlenmesi gerektiği görüşündeyim. Kuralla öngörülen tebliğ yöntemiyle yurt dışındabulunup haklarında idari para cezası tesis edilen internet aktörlerinin bucezalardan kısa sürede haberdar edilmeleri mümkün kılınmak suretiyle söz konusuidari para cezalarının etkinliğinin sağlandığı gözetildiğinde kuralın kamudüzeninin temin edilmesi biçimindeki meşru amaca ulaşmak bakımından elverişlive gerekli olmadığı söylenemez. (1) İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniylekişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ilekurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yersağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasınıisteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğinçıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini de isteyebilir.
Kişilerin yasak fiilleriönceden bilmeleri düşüncesine dayanan, hukuk devletinin temel aldığı,uluslararası hukukta ve insan hakları belgelerinde de özel bir yere ve önemesahip bulunan bu ilkeyle temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmasıamaçlanmaktadır. Kanun koyucu, cezalandırma yetkisini kullanırken toplumda hangifiillerin suç sayılacağı, bunun hangi tür ve ölçüdeki ceza yaptırımı ile karşılanacağı,nelerin ağırlaştırıcı veya hafifletici sebep olarak kabul edilebileceği ve cezasistemini tamamlayan müesseseler konusunda takdir yetkisine sahiptir. Sözkonusu düzenleme Anayasa ile güvence altına alının hukuk devleti ilkesinin enönemli tezahürü olan hukukun düzenlediği, yükümlülük yüklediği süjenin belirliolması gereği ile bağdaşmamaktadır. Maddelerde yapılandeğişikliklerin Anayasaya aykırı olduğu ayrıntılı olarak açıklanmıştır.Öngörülen idari ve adli para cezaları Anayasa aykırı iken getirilen düzenlemeile yurt dışında bulunan sosyal ağ sağlayıcılara ayrı ve daha yüksek paracezası verilmesinin Anayasanın 10. Maddesinde güvence altına alınan eşitlikhakkına aykırı olduğu ve ayrımcı nitelik taşıdığı açıktır. “Makul” ya da “meşru” bir bağlantı noktası olmadan bir devletinkendi sınırlarını aşarak cezalandırma yetkisini kullanmaya kalkışması halindebunun başka devletlerin iç işlerine karışmama ilkesi ile çelişeceğimuhakkaktır. Maddesinde yer alan ölçülülük ilkesi,amaç ve araç arasında hakkaniyete uygun bir dengenin bulunması gereğini ifadeeder.
Bu uygulamalar bir önleyici idari tedbir olarak da nitelendirilemez,çünkü korunun kamusal bir menfaat olmadığı gibi kararı veren de idari bir mercideğildir. Sulh ceza hakimliklerinin idari kolluk yetkisi kullanma yetkisibulunmadığı da izahtan varestedir. Diğer taraftan idari tedbir olarak öngörülen içeriğinçıkarılması tedbirine hangi hallerde başvurulabileceği konusunda dördüncüfıkrada herhangi bir açıklık bulunmaktadır. (5) Radyo ve televizyon sistemlerinin diğer bantlarda faaliyet gösteren yayın dışı sistemler tarafından enterferansa maruz kalması hâlinde Üst Kurul, durumu Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna bildirir. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Üst Kurulca bildirilen enterferansın giderilmesi için gerekli önlemleri ivedilikle alır. F) Üst Kurulun faaliyet gösterdiği alanda strateji, politikalar ve ilgili mevzuat ile Üst Kurul ve personelin performans ölçütleri hakkında çalışma ve değerlendirme yapmak. A) Üst Kurul toplantılarının gündemini, gün ve saatini belirlemek, toplantıları idare etmek, gündeme alınmayan başvurular hakkında gerekli işlemleri yapmak ve bunlara ilişkin olarak Üst Kurula bilgi vermek. (3) Üst Kurul, bu Kanunda ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununda belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde kendisine tahsis edilen malî kaynakları görev ve yetkilerinin gerektirdiği ölçüde, kendi bütçesinde belirlenen usul ve esaslar dâhilinde serbestçe kullanır. Üst Kurulun malları Devlet malı hükmündedir, haczedilemez. (9) Frekans planlarının uygulanmasına, karasal sayısal yayına geçiş ve sıralama ihalesine ilişkin usul ve esaslar Üst Kurul tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Davakonusu kurallarla; içeriği 5651 sayılı Kanun’un 8. Maddesinin (1) numaralıfıkrasında belirtilen suçları oluşturan yayınlara ilişkin olarak içeriğin çıkarılmasıve/veya erişimin engellenmesi kararının resen Başkan tarafındanverileceği, bu tedbirlerin yerine getirilmemesi hâlinde de Başkan tarafındanilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına on bin yeni Türk lirasından yüz bin yeniTürk lirasına kadar idari para cezası verileceği hükme bağlanmıştır. Maddesiyle 5651 sayılı Kanun’a eklenenEk 4. Maddenin üçüncü fıkrasında Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazlaolan yurt içi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılar Kanun’un 9. Ve 9/Amaddeleri kapsamındaki içeriklere yönelik olarak kişiler tarafından yapılacakbaşvurulara, başvurudan itibaren en geç kırk sekiz saat içinde olumlu ya daolumsuz cevap vermekle yükümlü kılınmış ve bu kapsamda verecekleri olumsuzcevapların gerekçeli olacağı belirtilmiştir. Aynı maddenin altıncı fıkrasındaise bu yükümlülüğü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya beş milyon Türklirası, idari para cezasının Başkan tarafından verileceği hükmü yer almaktadır. (9) numaralı fıkranın birinci cümlesinde ise maddekapsamında hâkimin verdiği içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesikararına konu kişilik hakkının ihlaline ilişkin yayının başka internetadreslerinde de yayımlanması durumunda ilgili kişi tarafından Birliğe müracaatedilmesi hâlinde mevcut kararın bu adresler için de uygulanacağı hükmebağlanmıştır.
- Sosyal ağ sağlayıcı yer sağlayıcınınspesifik bir kategorisi olup hem yer sağlayıcı hem de sosyal ağ sağlayıcıolarak ayrı ayrı sorumlu tutulması kavramsal olarak anlamsızdır.
- Dahası, Almanya’dakanunun anayasaya ve Avrupa hukukuna aykırı olduğuna yönelik ciddi eleştirilerbulunmaktadır ve kanun aleyhine Anayasa Mahkemesine dört farklı başvuruyapılmıştır.[8]Anayasaya aykırılık savları ifade özgürlüğünün ve kanun önünde eşitlikilkesinin ihlal edildiği iddiasına dayanmaktadır.
Açıklanan nedenlerle kural Anayasanın 2., 5., 13., 22., 26.,27., 28. Maddelerine aykırıdır iptal edilmesi gerekir. Demokratik bir toplumda temel hak ve özgürlüklere getirilensınırlamanın, bu sınırlamayla güdülen amacın gerektirdiğinden fazla olmasıdüşünülemez. Demokratik hukuk devletinde güdülen amaç ne olursa olsun,kısıtlamaların, bu rejimlere özgü olmayan yöntemlerle yapılmaması ve belli birözgürlüğün kullanılmasını önemli ölçüde zorlaştıracak ya da ortadan kaldıracakdüzeye vardırılmaması gerekir. İçeriğin açıkça hukuka aykırılığının tespitinindeğerlendirilmesinin zorluğu ve vuku bulabilecek bildirimlerin çokluğu, 24saatlik sürenin son derece kısa olduğunu göstermektedir. Açıklanan nedenlerle iptali istenen kurallar Anayasanın 2., 9., 13.,26., 27., 28., 36., 38., 40. Maddelerine aykırıdır, iptal edilmelerigerekir. Yukarıda belirtildiği gibi 9. Maddede öngörülen müdahalelerkendine özgü (sui generis) bir hak arama yolu niteliği taşımaktadır. Açıklanan nedenlerle iptali istenen kurallar Anayasanın 2., 6.,13., 20., 22., 26., 28., 38. Açıklanan nedenlerle kural Anayasanın 2. Maddelerineaykırıdır ve iptal edilmesi gerekir.
(5) Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olanyurt içi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı, Türkiye’dekikullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırma yönünde gerekli tedbirlerialır. (2) İnternet ortamında yapılan yayın içeriğinedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden kişilerin talepleri,içerik ve/veya yer sağlayıcısı tarafından en geç yirmi dört saat içindecevaplandırılır. Yukarıda incelendiği gibi Kanunun 1. Maddesiyle yer sağlayıcılariçinde özel bir kategori olarak sosyal ağ sağlayıcılar tanımlanmış ve sosyal ağsağlayıcılar için bu maddede öngörülen spesifik yükümlülükler öngörülmüştür. Daha vahim bir durum ise talebin ilk sulh ceza hakimliğitarafından reddedilmesi üzerine itiraz mercii tarafından içeriğin çıkarılmasıveya erişimin engellenmesi kararı verilmesi halidir. Bu durumda kararın kesinolarak verildiği belirtilerek yapılan itirazlar doğrudan reddedilmektedir.
Medya hizmet sağlayıcılar, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç yedi gün içinde, cevap ve düzeltmeye konu yayının yapıldığı saatte ve programda, izleyiciler tarafından kolaylıkla takip edilebilecek ve açıkça anlaşılabilecek biçimde düzeltme ve cevabı yayınlar. Düzeltme ve cevap hakkı doğuran programın yayından kaldırıldığı veya yayınına ara verildiği durumlarda, düzeltme ve cevap hakkı, yedi günlük süre içinde anılan programın yayın saatinde kullandırılır. Düzeltme ve cevapta, buna neden olan yayın belirtilir. Bu madde kapsamında yeralan içerik, yer ve erişim sağlayıcılar belirtilen hüküm gereği kendilerineulaşılabilecek şekilde tanıtım bilgilerini internet sayfasında güncel olarakbulundurmakla yükümlüdür. Diğer taraftan kural sosyal ağ sağlayıcıların da temel haklarınamüdahale teşkil etmektedir.